Hamilelik ve Sonrasında Balık

Günümüzde, özellikle gelişmiş ülkelerde insanlar, beslenmelerine çok dikkat etmekte ve beslenme rejimlerinde sağlık açısından uygun gıdaları seçmeye özen göstermektedirler. Bu gıdalar içerisinde de ilk sırayı çoklu doymamış yağ asitleri yönünden zengin olan balık ve diğer su ürünleri almaktadır (Varlık ve ark., 2011). Özellikle belli gruplardaki insanların yeterli miktarda Omega-3 alması gereklidir. Bu grupta; daha çok hamile kadınlar, bebekler, gelişme öncesi çocuklar yer almaktadır. Hamile kadınlar, çocuk gelişiminin normal olarak seyredebilmesi için yeterli miktarda omega-3 yağ asidi alması gereklidir. Hamilelik döneminde yeteri kadar yağ asidi kaynaklarıyla iyi beslenme sağlanır ise; bu durum annenin üç aylık emzirme safhasının ilk aşamalarında gerekli olan esansiyel yağ asidi gereksinimlerini karşılamış olacaktır (Karabulut ve Yandı 2006).

Anne karnındaki ve yeni doğmuş bebeklerin gelişiminde omega-3 yağ asitlerinin önemini göstermek için çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Özellikle hamileliğin son üç ayında ve bebeklik döneminde gerekli olan omega-3 yağ asitlerinin beyin, göz ve sinir sistemi gelişimi için oldukça önemli olduğu belirtilmiştir. Ayrıca; hamilelik döneminde; omega-3 yağ asitleri alınmasının prematüre doğum riskini de azalttığı ifade edilmektedir. Fetus kendi omega-3 yağ asitlerini üretemediğinden bu ihtiyacını anneden karşılamaktadır. Yeteri kadar omega-3 sağlayabilmek için bir anne adayının, haftada birkaç kez balık ya da balık yağını hamileliğin başlarında, hatta daha öncesinde tüketmesi önerilmektedir. Ayrıca emzirme döneminde alınan omega-3 yağ asitleri anne sütünün bu yağ asitlerince zenginleşmesine katkı sağlamaktadır (Şahingöz 2007). 

Son çalışmalar prematüre bebeklerin dokularındaki docosahexaenoic asit (DHA) düzeyinin, normal sürede doğan bebeklerden daha az olduğunu göstermiştir. Beslenmelerinde omega-3 yağ asitleri olmayan bebeklerin görme ve sinir dokularının gelişimi yetersizdir. İnsan sütündeki omega-3 yağ asidinin, balık tüketen kadınlarda en yüksek, vejetaryenlerde en düşük olduğu belirtilmektedir. (Turan ve ark., 2006)

Yetersiz miktarda balık tüketen kadınların bebeklerinin, yüksek miktarda balık tüketen kadınların bebeklerine göre daha düşük doğum ağırlığına sahip oldukları saptanmıştır. Doğum ağırlığının fazla olmasının, omega-3 yağ asitleri kadar balığın içerdiği protein miktarı ve kalitesiyle de ilişkili olduğu kabul edilmektedir (Bessler 2008). 

DHA içeren gıdaları almayan bir annede doğum sonrası depresyon vakaları ve yüksek kan basıncı gibi olumsuzluklar görülür. Uzmanlara göre hamile veya emziren kadınların günde 500-600 mg DHA almaları gerekmektedir. Dünya Sağlık Örgütü ise hamile kadınların ilk üç ayda günde 50 mg omega-3 yağ asidi almaları, daha sonraki dönemde ise 160 mg’dan daha fazla yağ asidi tüketmeleri gerektiğini tavsiye etmektedir. Hamileliğin özellikle son 3 ayında anneden bebeğe önemli ölçüde omega-3 yağ asitleri iletilir. Bu döneminde anne adayının bol miktarda balık tüketmesi önerilmektedir. Son yapılan çalışmalarda kanında omega-3 yağ asitleri seviyesi düşük olan çocukların büyük ölçüde, davranış bozukluğu, öğrenme güçlüğü ve sağlık problemlerinin olduğu belirtilmiştir (Kaya ve ark.,2004). 

İnsanlarda beyin gelişimi hamileliğin 3.trimesterinde başlar, doğumda en yüksek düzeye ulaşır ve doğumdan sonra 18. aya kadar hızla devam eder. DHA bebeğin beyin gelişiminde ve sinir sisteminin fonksiyonel gelişiminde elzemdir. Omega-3 yağ asitleri yetersizliğinde bilişsel ve motor performansının yetersizliği görülmektedir. Yapılan çalışmalarında, omega-3 yağ asidinin 9-10 aylık bebeklerde problem çözme yeteneğini artırdığı gösterilmiştir (Bessler 2008). 

Kaynak : 
Bessler, H.T. 2008. Balık tüketimi ve sağlık etkileşimi. Hacettepe üniversitesi yayını. 32 s.
Karabulut, H.A., Yandı, İ. 2006. Su Ürünlerindeki Omega-3 Yağ asitlerinin önemi ve sağlık üzerine etkisi . E.Ü. Su ürünleri dergisi. 23(1/3): 329-342.
Kaya, H., Duyar, H.A., Erdem, M.E. 2004. Balık yağ asitlerinin insan sağlığı için önemi. E.Ü. /Su ürünleri dergisi. 21(3/4): 365-370 
Şahingöz, S.A. 2007. Omega-3 yağ asitlerinin insan sağlığına etkileri. Gazi üniversitesi endüstriyel sanatlar eğitim fakültesi dergisi 21: 1-13 
Turan, H., Kaya, Y., Sönmez, G. 2006. Balık etinin besin değeri ve insan sağlığındaki yeri. E.U. Su ürünleri dergisi 23(1/3: 505-508.
Varlık, C., Erkan, N., Özden, Ö., Mol, S., Baygar, T. 2011. Su ürünleri işleme teknolojisi. İstanbul üniversitesi yayını, İstanbul, 514 s.